परिचय | अध्याय १ | अध्याय २ | अध्याय ३ | अध्याय ४ | अध्याय ५ | अध्याय ६ | अध्याय ७ | अध्याय ८

 अष्टाध्यायी

अध्याय ३

 Introduction

This is the third chapter out of eight chapters अष्टाध्यायी consists of.

This work was written by the greatest Sanskrit grammarian of all time: Pāṇini, who lived about 500BCE in India.

This अष्टाध्यायी contains the entire set of rules controlling Sanskrit grammar. It is required reading for all Sanskrit scholars and also for those who want to go deep at Sanskrit grammar.

Now read अष्टाध्यायी and experience Supreme Delight.

Important: All that is in brackets and italicized within the translation has been added by me in order to complete the sense of a particular phrase or sentence. In turn, all that is between double hyphen (--...--) constitutes clarifying further information also added by me.

top

 Subchapter 1

३.१.१ प्रत्ययः।

3.1.1 Pratyayaḥ|

Untranslated yet.

३.१.२ परश्च।

3.1.2 Paraśca|

Untranslated yet.

३.१.३ आद्युदात्तश्च।

3.1.3 Ādyudāttaśca|

Untranslated yet.

३.१.४ अनुदत्तौ सुप्पितौ।

3.1.4 Anudattau suppitau|

Untranslated yet.

३.१.५ गुप्तिज्किद्भ्यः सन्।

3.1.5 Guptijkidbhyaḥ san|

Untranslated yet.

३.१.६ मान्बधदान्शान्भ्यो दीर्घश्चाभ्यासस्य।

3.1.6 Mānbadhadānśānbhyo dīrghaścābhyāsasya|

Untranslated yet.

३.१.७ धातोः कर्मणः समानकर्तृकादिच्छायां वा।

3.1.7 Dhātoḥ karmaṇaḥ samānakartṛkādicchāyāṁ vā|

Untranslated yet.

३.१.८ सुप आत्मनः क्यच्।

3.1.8 Supa ātmanaḥ kyac|

Untranslated yet.

३.१.९ काम्यच्च।

3.1.9 Kāmyacca|

Untranslated yet.

३.१.१० उपमानादाचारे।

3.1.10 Upamānādācāre|

Untranslated yet.

३.१.११ कर्तुः क्यङ् सलोपश्च।

3.1.11 Kartuḥ kyaṅ salopaśca|

Untranslated yet.

३.१.१२ भृशादिभ्यो भुव्यच्वेर्लोपश्च हलः।

3.1.12 Bhṛśādibhyo bhuvyacverlopaśca halaḥ|

Untranslated yet.

३.१.१३ लोहितादिडाज्भ्यः क्यष्.
३.१.१४ कष्टाय क्रमणे।

3.1.13 Lohitādiḍājbhyaḥ kyaṣ.
3.1.14 Kaṣṭāya kramaṇe|

Untranslated yet.

३.१.१५ कर्मणः रोमन्थतपोभ्यां वर्तिचरोः।

3.1.15 Karmaṇaḥ romanthatapobhyāṁ varticaroḥ|

Untranslated yet.

३.१.१६ बाष्पोष्माभ्यां उद्वमने।

3.1.16 Bāṣpoṣmābhyāṁ udvamane|

Untranslated yet.

३.१.१७ शब्दवैरकलहाभ्रकण्वमेघेभ्यः करणे।

3.1.17 Śabdavairakalahābhrakaṇvameghebhyaḥ karaṇe|

Untranslated yet.

३.१.१८ सुखादिभ्यः कर्तृवेदनायाम्।

3.1.18 Sukhādibhyaḥ kartṛvedanāyām|

Untranslated yet.

३.१.१९ नमोवरिवश्चित्रङः क्यच्।

3.1.19 Namovarivaścitraṅaḥ kyac|

Untranslated yet.

३.१.२० पुच्छभाण्डचीवराण्णिङ्।

3.1.20 Pucchabhāṇḍacīvarāṇṇiṅ|

Untranslated yet.

३.१.२१ मुण्डमिश्रश्लक्ष्णलवणव्रतवस्त्रहलकलकृततूस्तेभ्यो णिच्।

3.1.21 Muṇḍamiśraślakṣṇalavaṇavratavastrahalakalakṛtatūstebhyo ṇic|

Untranslated yet.

३.१.२२ धातोरेकाचो हलादेः क्रियासमभिहारे यङ्।

3.1.22 Dhātorekāco halādeḥ kriyāsamabhihāre yaṅ|

Untranslated yet.

३.१.२३ नित्यं कौटिल्ये गतौ।

3.1.23 Nityaṁ kauṭilye gatau|

Untranslated yet.

३.१.२४ लुपसदचरजपजभदहदशगॄभ्यो भावगर्हायाम्।

3.1.24 Lupasadacarajapajabhadahadaśagṝbhyo bhāvagarhāyām|

Untranslated yet.

३.१.२५ सत्यापपाशरूपवीणातूलश्लोकसेनालोमत्वचवर्मवर्णचूर्णचुरादिभ्यो णिच्।

3.1.25 Satyāpapāśarūpavīṇātūlaślokasenālomatvacavarmavarṇacūrṇacurādibhyo ṇic|

Untranslated yet.

३.१.२६ हेतुमति च।

3.1.26 Hetumati ca|

Untranslated yet.

३.१.२७ कण्ड्वादिभ्यो यक्।

3.1.27 Kaṇḍvādibhyo yak|

Untranslated yet.

३.१.२८ गुपूधूपविच्छिपणिपनिभ्य आयः।

3.1.28 Gupūdhūpavicchipaṇipanibhya āyaḥ|

Untranslated yet.

३.१.२९ ऋतेरीयङ्।

3.1.29 Ṛterīyaṅ|

Untranslated yet.

३.१.३० कमेर्णिङ्।

3.1.30 Kamerṇiṅ|

Untranslated yet.

३.१.३१ आयादय आर्धद्धातुके वा।

3.1.31 Āyādaya ārdhaddhātuke vā|

Untranslated yet.

३.१.३२ सनाद्यन्ता धातवः।

3.1.32 Sanādyantā dhātavaḥ|

Untranslated yet.

३.१.३३ स्यतासी लृलुटोः।

3.1.33 Syatāsī lṛluṭoḥ|

Untranslated yet.

३.१.३४ सिब्बहुलं लेटि।

3.1.34 Sibbahulaṁ leṭi|

Untranslated yet.

३.१.३५ कास्प्रत्ययादाममन्त्रे लिटि।

3.1.35 Kāspratyayādāmamantre liṭi|

Untranslated yet.

३.१.३६ इजादेश्च गुरुमतोऽनृच्छः।

3.1.36 Ijādeśca gurumato'nṛcchaḥ|

Untranslated yet.

३.१.३७ दयायासश्च।

3.1.37 Dayāyāsaśca|

Untranslated yet.

३.१.३८ उषविदजागृभ्योऽन्यतरस्याम्।

3.1.38 Uṣavidajāgṛbhyo'nyatarasyām|

Untranslated yet.

३.१.३९ भीह्रीभृहुवां श्लुवच्च।

3.1.39 Bhīhrībhṛhuvāṁ śluvacca|

Untranslated yet.

३.१.४० कृञ् चानुप्रयुज्यते लिटि।

3.1.40 Kṛñ cānuprayujyate liṭi|

Untranslated yet.

३.१.४१ विदाङ्कुर्वन्त्वित्यन्यतरस्याम्।

3.1.41 Vidāṅkurvantvityanyatarasyām|

Untranslated yet.

३.१.४२ अभ्युत्सादयाम्प्रजनयाञ्चिकयांरमयामकः
पावयाङ्क्रियाद्विदामक्रन्निति च्छन्दसि।

3.1.42 Abhyutsādayāmprajanayāñcikayāṁramayāmakaḥ
pāvayāṅkriyādvidāmakranniti cchandasi|

Untranslated yet.

३.१.४३ च्लि लुङि।

3.1.43 Cli luṅi|

Untranslated yet.

३.१.४४ च्लेः सिच्।

3.1.44 Cleḥ sic|

Untranslated yet.

३.१.४५ शल इगुपधादनिटः क्सः।

3.1.45 Śala igupadhādaniṭaḥ ksaḥ|

Untranslated yet.

३.१.४६ श्लिष आलिङ्गने।

3.1.46 Śliṣa āliṅgane|

Untranslated yet.

३.१.४७ न दृशः।

3.1.47 Na dṛśaḥ|

Untranslated yet.

३.१.४८ णिश्रिद्रुस्रुभ्यः कर्तरि चङ्।

3.1.48 Ṇiśridrusrubhyaḥ kartari caṅ|

Untranslated yet.

३.१.४९ विभाषा धेट्श्व्योः।

3.1.49 Vibhāṣā dheṭśvyoḥ|

Untranslated yet.

३.१.५० गुपेश्छन्दसि।

3.1.50 Gupeśchandasi|

Untranslated yet.

३.१.५१ नोनयतिध्वनयत्येलयत्यर्दयतिभ्यः।

3.1.51 Nonayatidhvanayatyelayatyardayatibhyaḥ|

Untranslated yet.

३.१.५२ अस्यतिवक्तिख्यातिभ्यः अङ्।

3.1.52 Asyativaktikhyātibhyaḥ aṅ|

Untranslated yet.

३.१.५३ लिपिसिचिह्वश्च।

3.1.53 Lipisicihvaśca|

Untranslated yet.

३.१.५४ आत्मनेपदेष्वन्यतरस्याम्।

3.1.54 Ātmanepadeṣvanyatarasyām|

Untranslated yet.

३.१.५५ पुषादिद्युताद्यॢदितः परस्मैपदेषु।

3.1.55 Puṣādidyutādyḷditaḥ parasmaipadeṣu|

Untranslated yet.

३.१.५६ सर्त्तिशास्त्यर्तिभ्यश्च।

3.1.56 Sarttiśāstyartibhyaśca|

Untranslated yet.

३.१.५७ इरितो वा।

3.1.57 Irito vā|

Untranslated yet.

३.१.५८ जृस्तम्भुम्रुचुम्लुचुग्रुचुग्लुचुग्लुञ्चुश्विभ्यश्च।

3.1.58 Jṛstambhumrucumlucugrucuglucugluñcuśvibhyaśca|

Untranslated yet.

३.१.५९ कृमृदृरुहिभ्यश्छन्दसि।

3.1.59 Kṛmṛdṛruhibhyaśchandasi|

Untranslated yet.

३.१.६० चिण् ते पदः।

3.1.60 ciṇ te padaḥ|

Untranslated yet.

३.१.६१ दीपजनबुधपूरितायिप्यायिभ्योऽन्यतरस्याम्।

3.1.61 Dīpajanabudhapūritāyipyāyibhyo'nyatarasyām|

Untranslated yet.

३.१.६२ अचः कर्मकर्तरि।

3.1.62 Acaḥ karmakartari|

Untranslated yet.

३.१.६३ दुहश्च।

3.1.63 Duhaśca|

Untranslated yet.

३.१.६४ न रुधः।

3.1.64 Na rudhaḥ|

Untranslated yet.

३.१.६५ तपोऽनुतापे च।

3.1.65 Tapo'nutāpe ca|

Untranslated yet.

३.१.६६ चिण् भावकर्मणोः।

3.1.66 Ciṇ bhāvakarmaṇoḥ|

Untranslated yet.

३.१.६७ सार्वधातुके यक्।

3.1.67 Sārvadhātuke yak|

Untranslated yet.

३.१.६८ कर्तरि शप्।

3.1.68 Kartari śap|

Untranslated yet.

३.१.६९ दिवादिभ्यः श्यन्।

3.1.69 Divādibhyaḥ śyan|

Untranslated yet.

३.१.७० वा भ्राशभ्लाशभ्रमुक्रमुक्लमुत्रसित्रुटिलषः।

3.1.70 Vā bhrāśabhlāśabhramukramuklamutrasitruṭilaṣaḥ|

Untranslated yet.

३.१.७१ यसोऽनुपसर्गात्।

3.1.71 Yaso'nupasargāt|

Untranslated yet.

३.१.७२ संयसश्च।

3.1.72 Saṁyasaśca|

Untranslated yet.

३.१.७३ स्वादिभ्यः श्नुः।

3.1.73 Svādibhyaḥ śnuḥ|

Untranslated yet.

३.१.७४ श्रुवः शृ च।

3.1.74 Śruvaḥ śṛ ca|

Untranslated yet.

३.१.७५ अक्षोऽन्यतरस्याम्।

3.1.75 Akṣo'nyatarasyām|

Untranslated yet.

३.१.७६ तनूकरणे तक्षः।

3.1.76 Tanūkaraṇe takṣaḥ|

Untranslated yet.

३.१.७७ तुदादिभ्यः शः।

3.1.77 Tudādibhyaḥ śaḥ|

Untranslated yet.

३.१.७८ रुधादिभ्यः श्नम्।

3.1.78 Rudhādibhyaḥ śnam|

Untranslated yet.

३.१.७९ तनादिकृञ्भ्य उः।

3.1.79 Tanādikṛñbhya uḥ|

Untranslated yet.

३.१.८० धिन्विकृण्व्योर च।

3.1.80 Dhinvikṛṇvyora ca|

Untranslated yet.

३.१.८१ क्र्यादिभ्यः श्ना।

3.1.81 Kryādibhyaḥ śnā|

Untranslated yet.

३.१.८२ स्तम्भुस्तुम्भुस्कम्भुस्कुम्भुस्कुञ्भ्यः श्नुश्च।

3.1.82 Stambhustumbhuskambhuskumbhuskuñbhyaḥ śnuśca|

Untranslated yet.

३.१.८३ हलः श्नः शानज्झौ।

3.1.83 Halaḥ śnaḥ śānajjhau|

Untranslated yet.

३.१.८४ छन्दसि शायजपि।

3.1.84 Chandasi śāyajapi|

Untranslated yet.

३.१.८५ व्यत्ययो बहुलम्।

3.1.85 Vyatyayo bahulam|

Untranslated yet.

३.१.८६ लिङ्याशिष्यङ्।

3.1.86 Liṅyāśiṣyaṅ|

Untranslated yet.

३.१.८७ कर्मवत् कर्मणा तुल्यक्रियः।

3.1.87 Karmavat karmaṇā tulyakriyaḥ|

Untranslated yet.

३.१.८८ तपस्तपःकर्मकस्यैव।

3.1.88 Tapastapaḥkarmakasyaiva|

Untranslated yet.

३.१.८९ न दुहस्नुनमां यक्चिणौ।

3.1.89 Na duhasnunamāṁ yakciṇau|

Untranslated yet.

३.१.९० कुषिरजोः प्राचां श्यन् परस्मैपदं च।

3.1.90 Kuṣirajoḥ prācāṁ śyan parasmaipadaṁ ca|

Untranslated yet.

३.१.९१ धातोः।

3.1.91 Dhātoḥ|

Untranslated yet.

३.१.९२ तत्रोपपदं सप्तमीस्थम्।

3.1.92 Tatropapadaṁ saptamīstham|

Untranslated yet.

३.१.९३ कृदतिङ्।

3.1.93 Kṛdatiṅ|

Untranslated yet.

३.१.९४ वाऽसरूपोऽस्त्रियाम्।

3.1.94 Vā'sarūpo'striyām|

Untranslated yet.

३.१.९५ कृत्याः प्राङ् ण्वुलः।

3.1.95 Kṛtyāḥ prāṅ ṇvulaḥ|

Untranslated yet.

३.१.९६ तव्यत्तव्यानीयरः।

3.1.96 Tavyattavyānīyaraḥ|

Untranslated yet.

३.१.९७ अचो यत्।

3.1.97 Aco yat|

Untranslated yet.

३.१.९८ पोरदुपधात्।

3.1.98 Poradupadhāt|

Untranslated yet.

३.१.९९ शकिसहोश्च।

3.1.99 Śakisahośca|

Untranslated yet.

३.१.१०० गदमदचरयमश्चानुपसर्गे।

3.1.100 Gadamadacarayamaścānupasarge|

Untranslated yet.

३.१.१०१ अवद्यपण्यवर्या गर्ह्यपणितव्यानिरोधेषु।

3.1.101 Avadyapaṇyavaryā garhyapaṇitavyānirodheṣu|

Untranslated yet.

३.१.१०२ वह्यं करणम्।

3.1.102 Vahyaṁ karaṇam|

Untranslated yet.

३.१.१०३ अर्यः स्वामिवैश्ययोः।

3.1.103 Aryaḥ svāmivaiśyayoḥ|

Untranslated yet.

३.१.१०४ उपसर्या काल्या प्रजने।

3.1.104 Upasaryā kālyā prajane|

Untranslated yet.

३.१.१०५ अजर्यं सङ्गतम्।

3.1.105 Ajaryaṁ saṅgatam|

Untranslated yet.

३.१.१०६ वदः सुपि क्यप् च।

3.1.106 Vadaḥ supi kyap ca|

Untranslated yet.

३.१.१०७ भुवो भावे।

3.1.107 Bhuvo bhāve|

Untranslated yet.

३.१.१०८ हनस्त च।

3.1.108 Hanasta ca|

Untranslated yet.

३.१.१०९ एतिस्तुशस्वृदृजुषः क्यप्।

3.1.109 Etistuśasvṛdṛjuṣaḥ kyap|

Untranslated yet.

३.१.११० ऋदुपधाच्चाकॢपिचृतेः।

3.1.110 Ṛdupadhāccākḷpicṛteḥ|

Untranslated yet.

३.१.१११ ई च खनः।

3.1.111 Ī ca khanaḥ|

Untranslated yet.

३.१.११२ भृञोऽसञ्ज्ञायाम्।

3.1.112 Bhṛño'sañjñāyām|

Untranslated yet.

३.१.११३ मृजेर्विभाषा।

3.1.113 Mṛjervibhāṣā|

Untranslated yet.

३.१.११४ राजसूयसूर्यमृषोद्यरुच्यकुप्यकृष्टपच्याव्यथ्याः।

3.1.114 Rājasūyasūryamṛṣodyarucyakupyakṛṣṭapacyāvyathyāḥ|

Untranslated yet.

३.१.११५ भिद्योद्ध्यौ नदे।

3.1.115 Bhidyoddhyau nade|

Untranslated yet.

३.१.११६ पुष्यसिद्ध्यौ नक्षत्रे।

3.1.116 Puṣyasiddhyau nakṣatre|

Untranslated yet.

३.१.११७ विपूयविनीयजित्या मुञ्जकल्कहलिषु।

3.1.117 Vipūyavinīyajityā muñjakalkahaliṣu|

Untranslated yet.

३.१.११८ प्रत्यपिभ्यां ग्रहेश्छन्दसि।

3.1.118 Pratyapibhyāṁ graheśchandasi|

Untranslated yet.

३.१.११९ पदास्वैरिबाह्यापक्ष्येषु च।

3.1.119 Padāsvairibāhyāpakṣyeṣu ca|

Untranslated yet.

३.१.१२० विभाषा कृवृषोः।

3.1.120 Vibhāṣā kṛvṛṣoḥ|

Untranslated yet.

३.१.१२१ युग्यं च पत्त्रे।

3.1.121 Yugyaṁ ca pattre|

Untranslated yet.

३.१.१२२ अमावस्यदन्यतरस्याम्।

3.1.122 Amāvasyadanyatarasyām|

Untranslated yet.

३.१.१२३ छन्दसि निष्टर्क्यदेवहूयप्रणीयोन्नीयोच्छिष्य मर्यस्तर्याध्वर्यखन्यखान्यदेवयज्याऽऽपृच्छ्य प्रतिषीव्यब्रह्मवाद्यभाव्यस्ताव्योपचाय्यपृडानि।

3.1.123 Chandasi niṣṭarkyadevahūyapraṇīyonnīyocchiṣya maryastaryādhvaryakhanyakhānyadevayajyā''pṛcchya pratiṣīvyabrahmavādyabhāvyastāvyopacāyyapṛḍāni|

Untranslated yet.

३.१.१२४ ऋहलोर्ण्यत्।

3.1.124 Ṛhalorṇyat|

Untranslated yet.

३.१.१२५ ओरावश्यके।

3.1.125 Orāvaśyake|

Untranslated yet.

३.१.१२६ आसुयुवपिरपिलपित्रपिचमश्च।

3.1.126 Āsuyuvapirapilapitrapicamaśca|

Untranslated yet.

३.१.१२७ आनाय्योऽनित्ये।

3.1.127 Ānāyyo'nitye|

Untranslated yet.

३.१.१२८ प्रणाय्योऽसम्मतौ।

3.1.128 Praṇāyyo'sammatau|

Untranslated yet.

३.१.१२९ पाय्यसान्नाय्यनिकाय्यधाय्या मानहविर्निवाससामिधेनीषु।

3.1.129 Pāyyasānnāyyanikāyyadhāyyā mānahavirnivāsasāmidhenīṣu|

Untranslated yet.

३.१.१३० क्रतौ कुण्डपाय्यसञ्चाय्यौ।

3.1.130 Kratau kuṇḍapāyyasañcāyyau|

Untranslated yet.

३.१.१३१ अग्नौ परिचाय्योपचाय्यसमूह्याः।

3.1.131 Agnau paricāyyopacāyyasamūhyāḥ|

Untranslated yet.

३.१.१३२ चित्याग्निचित्ये च।

3.1.132 Cityāgnicitye ca|

Untranslated yet.

३.१.१३३ ण्वुल्तृचौ।

3.1.133 Ṇvultṛcau|

Untranslated yet.

३.१.१३४ नन्दिग्रहिपचादिभ्यो ल्युणिन्यचः।

3.1.134 Nandigrahipacādibhyo lyuṇinyacaḥ|

Untranslated yet.

३.१.१३५ इगुपधज्ञाप्रीकिरः कः।

3.1.135 Igupadhajñāprīkiraḥ kaḥ|

Untranslated yet.

३.१.१३६ आतश्चोपसर्गे।

3.1.136 Ātaścopasarge|

Untranslated yet.

३.१.१३७ पाघ्राध्माधेट्दृशः शः।

3.1.137 Pāghrādhmādheṭdṛśaḥ śaḥ|

Untranslated yet.

३.१.१३८ अनुपसर्गाल्लिम्पविन्दधारिपारिवेद्युदेजिचेतिसातिसाहिभ्यश्च।

3.1.138 Anupasargāllimpavindadhāripārivedyudejicetisātisāhibhyaśca|

Untranslated yet.

३.१.१३९ ददातिदधात्योर्विभाषा।

3.1.139 Dadātidadhātyorvibhāṣā|

Untranslated yet.

३.१.१४० ज्वलितिकसन्तेभ्यो णः।

3.1.140 Jvalitikasantebhyo ṇaḥ|

Untranslated yet.

३.१.१४१ श्याऽऽद्व्यधास्रुसंस्र्वतीणवसाऽवहृलिहश्लिषश्वसश्च।

3.1.141 Śyā''dvyadhāsrusaṁsrvatīṇavasā'vahṛlihaśliṣaśvasaśca|

Untranslated yet.

३.१.१४२ दुन्योरनुपसर्गे।

3.1.142 Dunyoranupasarge|

Untranslated yet.

३.१.१४३ विभाषा ग्रहेः।

3.1.143 Vibhāṣā graheḥ|

Untranslated yet.

३.१.१४४ गेहे कः।

3.1.144 Gehe kaḥ|

Untranslated yet.

३.१.१४५ शिल्पिनि ष्वुन्।

3.1.145 Śilpini ṣvun|

Untranslated yet.

३.१.१४६ गस्थकन्।

3.1.146 Gasthakan|

Untranslated yet.

३.१.१४७ ण्युट् च।

3.1.147 Ṇyuṭ ca|

Untranslated yet.

३.१.१४८ हश्च व्रीहिकालयोः।

3.1.148 Haśca vrīhikālayoḥ|

Untranslated yet.

३.१.१४९ प्रुसृल्वः समभिहारे वुन्।

3.1.149 Prusṛlvaḥ samabhihāre vun|

Untranslated yet.

३.१.१५० आशिषि च।

3.1.150 Āśiṣi ca|

Untranslated yet.

top

 Subchapter 2

३.२.१ कर्मण्यण्।

3.2.1 Karmaṇyaṇ|

Untranslated yet.

३.२.२ ह्वावामश्च।

3.2.2 Hvāvāmaśca|

Untranslated yet.

३.२.३ आतोऽनुपसर्गे कः।

3.2.3 Āto'nupasarge kaḥ|

Untranslated yet.

३.२.४ सुपि स्थः।

3.2.4 Supi sthaḥ|

Untranslated yet.

३.२.५ तुन्दशोकयोः परिमृजापनुदोः।

3.2.5 Tundaśokayoḥ parimṛjāpanudoḥ|

Untranslated yet.

३.२.६ प्रे दाज्ञः।

3.2.6 Pre dājñaḥ|

Untranslated yet.

३.२.७ समि ख्यः।

3.2.7 Sami khyaḥ|

Untranslated yet.

३.२.८ गापोष्टक्।

3.2.8 Gāpoṣṭak|

Untranslated yet.

३.२.९ हरतेरनुद्यमनेऽच्।

3.2.9 Harateranudyamane'c|

Untranslated yet.

३.२.१० वयसि च।

3.2.10 Vayasi ca|

Untranslated yet.

३.२.११ आङि ताच्छील्ये।

3.2.11 Āṅi tācchīlye|

Untranslated yet.

३.२.१२ अर्हः।

3.2.12 Arhaḥ|

Untranslated yet.

३.२.१३ स्तम्बकर्णयोः रमिजपोः।

3.2.13 Stambakarṇayoḥ ramijapoḥ|

Untranslated yet.

३.२.१४ शमि धातोः सञ्ज्ञायाम्।

3.2.14 Śami dhātoḥ sañjñāyām|

Untranslated yet.

३.२.१५ अधिकरणे शेतेः।

3.2.15 Adhikaraṇe śeteḥ|

Untranslated yet.

३.२.१६ चरेष्टः।

3.2.16 Careṣṭaḥ|

Untranslated yet.

३.२.१७ भिक्षासेनाऽऽदायेषु च।

3.2.17 Bhikṣāsenā''dāyeṣu ca|

Untranslated yet.

३.२.१८ पुरोऽग्रतोऽग्रेषु सर्तेः।

3.2.18 Puro'grato'greṣu sarteḥ|

Untranslated yet.

३.२.१९ पूर्वे कर्तरि।

3.2.19 Pūrve kartari|

Untranslated yet.

३.२.२० कृञो हेतुताच्छील्यानुलोम्येषु।

3.2.20 Kṛño hetutācchīlyānulomyeṣu|

Untranslated yet.

३.२.२१ दिवाविभानिशाप्रभाभास्करान्तानन्तादिबहुनान्दीकिम्लिपि लिबिबलिभक्तिकर्तृचित्रक्षेत्रसङ्ख्याजङ्घाबाह्वहर्यत्तत्धनुररुष्षु।

3.2.21 Divāvibhāniśāprabhābhāskarāntānantādibahunāndīkimlipi libibalibhaktikartṛcitrakṣetrasaṅkhyājaṅghābāhvaharyattatdhanuraruṣṣu|

Untranslated yet.

३.२.२२ कर्मणि भृतौ।

3.2.22 Karmaṇi bhṛtau|

Untranslated yet.

३.२.२३ न शब्दश्लोककलहगाथावैरचाटुसूत्रमन्त्रपदेषु।

3.2.23 Na śabdaślokakalahagāthāvairacāṭusūtramantrapadeṣu|

Untranslated yet.

३.२.२४ स्तम्बशकृतोरिन्।

3.2.24 Stambaśakṛtorin|

Untranslated yet.

३.२.२५ हरतेर्दृतिनाथयोः पशौ।

3.2.25 Haraterdṛtināthayoḥ paśau|

Untranslated yet.

३.२.२६ फलेग्रहिरात्मम्भरिश्च।

3.2.26 Phalegrahirātmambhariśca|

Untranslated yet.

३.२.२७ छन्दसि वनसनरक्षिमथाम्।

3.2.27 Chandasi vanasanarakṣimathām|

Untranslated yet.

३.२.२८ एजेः खश्।

3.2.28 Ejeḥ khaś|

Untranslated yet.

३.२.२९ नासिकास्तनयोर्ध्माधेटोः।

3.2.29 Nāsikāstanayordhmādheṭoḥ|

Untranslated yet.

३.२.३० नाडीमुष्ट्योश्च।

3.2.30 Nāḍīmuṣṭyośca|

Untranslated yet.

३.२.३१ उदि कूले रुजिवहोः।

3.2.31 Udi kūle rujivahoḥ|

Untranslated yet.

३.२.३२ वहाभ्रे लिहः।

3.2.32 Vahābhre lihaḥ|

Untranslated yet.

३.२.३३ परिमाणे पचः।

3.2.33 Parimāṇe pacaḥ|

Untranslated yet.

३.२.३४ मितनखे च।

3.2.34 Mitanakhe ca|

Untranslated yet.

३.२.३५ विध्वरुषोः तुदः।

3.2.35 Vidhvaruṣoḥ tudaḥ|

Untranslated yet.

३.२.३६ असूर्यललाटयोर्दृशितपोः।

3.2.36 Asūryalalāṭayordṛśitapoḥ|

Untranslated yet.

३.२.३७ उग्रम्पश्येरम्मदपाणिन्धमाश्च।

3.2.37 Ugrampaśyerammadapāṇindhamāśca|

Untranslated yet.

३.२.३८ प्रियवशे वदः खच्।

3.2.38 Priyavaśe vadaḥ khac|

Untranslated yet.

३.२.३९ द्विषत्परयोस्तापेः।

3.2.39 Dviṣatparayostāpeḥ|

Untranslated yet.

३.२.४० वाचि यमो व्रते।

3.2.40 Vāci yamo vrate|

Untranslated yet.

३.२.४१ पूःसर्वयोर्दारिसहोः।

3.2.41 Pūḥsarvayordārisahoḥ|

Untranslated yet.

३.२.४२ सर्वकूलाभ्रकरीषेषु कषः।

3.2.42 Sarvakūlābhrakarīṣeṣu kaṣaḥ|

Untranslated yet.

३.२.४३ मेघर्तिभयेषु कृञः।

3.2.43 Meghartibhayeṣu kṛñaḥ|

Untranslated yet.

३.२.४४ क्षेमप्रियमद्रेऽण् च।

3.2.44 Kṣemapriyamadre'ṇ ca|

Untranslated yet.

३.२.४५ आशिते भुवः करणभावयोः।

3.2.45 Āśite bhuvaḥ karaṇabhāvayoḥ|

Untranslated yet.

३.२.४६ सञ्ज्ञायां भृतॄवृजिधारिसहितपिदमः।

3.2.46 Sañjñāyāṁ bhṛtṝvṛjidhārisahitapidamaḥ|

Untranslated yet.

३.२.४७ गमश्च।

3.2.47 Gamaśca|

Untranslated yet.

३.२.४८ अन्तात्यन्ताध्वदूरपारसर्वानन्तेषु डः।

3.2.48 Antātyantādhvadūrapārasarvānanteṣu ḍaḥ|

Untranslated yet.

३.२.४९ आशिषि हनः।

3.2.49 Āśiṣi hanaḥ|

Untranslated yet.

३.२.५० अपे क्लेशतमसोः।

3.2.50 Ape kleśatamasoḥ|

Untranslated yet.

३.२.५१ कुमारशीर्षयोर्णिनिः।

3.2.51 Kumāraśīrṣayorṇiniḥ|

Untranslated yet.

३.२.५२ लक्षणे जायापत्योष्टक्।

3.2.52 Lakṣaṇe jāyāpatyoṣṭak|

Untranslated yet.

३.२.५३ अमनुष्यकर्तृके च।

3.2.53 Amanuṣyakartṛke ca|

Untranslated yet.

३.२.५४ शक्तौ हस्तिकपाटयोः।

3.2.54 Śaktau hastikapāṭayoḥ|

Untranslated yet.

३.२.५५ पाणिघताडघौ शिल्पिनि।

3.2.55 Pāṇighatāḍaghau śilpini|

Untranslated yet.

३.२.५६ आढ्यसुभगस्थूलपलितनग्नान्धप्रियेषु च्व्य्र्थेष्वच्वौ कृञः करणे ख्युन्।

3.2.56 Āḍhyasubhagasthūlapalitanagnāndhapriyeṣu cvyrtheṣvacvau kṛñaḥ karaṇe khyun|

Untranslated yet.

३.२.५७ कर्तरि भुवः खिष्णुच्खुकञौ।

3.2.57 Kartari bhuvaḥ khiṣṇuckhukañau|

Untranslated yet.

३.२.५८ स्पृशोऽनुदके क्विन्।

3.2.58 Spṛśo'nudake kvin|

Untranslated yet.

३.२.५९ ऋत्विग्दधृक्स्रग्दिगुष्णिगञ्चुयुजिक्रुञ्चां च।

3.2.59 Ṛtvigdadhṛksragdiguṣṇigañcuyujikruñcāṁ ca|

Untranslated yet.

३.२.६० त्यदादिषु दृशोऽनालोचने कञ् च।

3.2.60 Tyadādiṣu dṛśo'nālocane kañ ca|

Untranslated yet.

३.२.६१ सत्सूद्विषद्रुहदुहयुजविदभिदच्छिदजिनीराजामुपसर्गेऽपि क्विप्।

3.2.61 Satsūdviṣadruhaduhayujavidabhidacchidajinīrājāmupasarge'pi kvip|

Untranslated yet.

३.२.६२ भजो ण्विः।

3.2.62 Bhajo ṇviḥ|

Untranslated yet.

३.२.६३ छन्दसि सहः।

3.2.63 Chandasi sahaḥ|

Untranslated yet.

३.२.६४ वहश्च।

3.2.64 Vahaśca|

Untranslated yet.

३.२.६५ कव्यपुरीषपुरीष्येषु ञ्युट्।

3.2.65 Kavyapurīṣapurīṣyeṣu ñyuṭ|

Untranslated yet.

३.२.६६ हव्येऽनन्तः पादम्।

3.2.66 Havye'nantaḥ pādam|

Untranslated yet.

३.२.६७ जनसनखनक्रमगमो विट्।

3.2.67 Janasanakhanakramagamo viṭ|

Untranslated yet.

३.२.६८ अदोऽनन्ने।

3.2.68 Ado'nanne|

Untranslated yet.

३.२.६९ क्रव्ये च।

3.2.69 Kravye ca|

Untranslated yet.

३.२.७० दुहः कब् घश्च।

3.2.70 Duhaḥ kab ghaśca|

Untranslated yet.

३.२.७१ मन्त्रे श्वेतवहौक्थशस्पुरोडाशो ण्विन्।

3.2.71 Mantre śvetavahaukthaśaspuroḍāśo ṇvin|

Untranslated yet.

३.२.७२ अवे यजः।

3.2.72 Ave yajaḥ|

Untranslated yet.

३.२.७३ विजुपे छन्दसि।

3.2.73 Vijupe chandasi|

Untranslated yet.

३.२.७४ आतो मनिन्क्वनिप्वनिपश्च।

3.2.74 Āto maninkvanipvanipaśca|

Untranslated yet.

३.२.७५ अन्येभ्योऽपि दृश्यन्ते।

3.2.75 Anyebhyo'pi dṛśyante|

Untranslated yet.

३.२.७६ क्विप् च।

3.2.76 Kvip ca|

Untranslated yet.

३.२.७७ स्थः क च।

3.2.77 Sthaḥ ka ca|

Untranslated yet.

३.२.७८ सुप्यजातौ णिनिस्ताच्छिल्ये।

3.2.78 Supyajātau ṇinistācchilye|

Untranslated yet.

३.२.७९ कर्तर्युपमाने।

3.2.79 Kartaryupamāne|

Untranslated yet.

३.२.८० व्रते।

3.2.80 Vrate|

Untranslated yet.

३.२.८१ बहुलमाभीक्ष्ण्ये।

3.2.81 Bahulamābhīkṣṇye|

Untranslated yet.

३.२.८२ मनः।

3.2.82 Manaḥ|

Untranslated yet.

३.२.८३ आत्ममाने खश्च।

3.2.83 Ātmamāne khaśca|

Untranslated yet.

३.२.८४ भूते।

3.2.84 Bhūte|

Untranslated yet.

३.२.८५ करणे यजः।

3.2.85 Karaṇe yajaḥ|

Untranslated yet.

३.२.८६ कर्मणि हनः।

3.2.86 Karmaṇi hanaḥ|

Untranslated yet.

३.२.८७ ब्रह्मभ्रूणवृत्रेषु क्विप्।

3.2.87 Brahmabhrūṇavṛtreṣu kvip|

Untranslated yet.

३.२.८८ बहुलं छन्दसि।

3.2.88 Bahulaṁ chandasi|

Untranslated yet.

३.२.८९ सुकर्मपापमन्त्रपुण्येषु कृञः।

3.2.89 Sukarmapāpamantrapuṇyeṣu kṛñaḥ|

Untranslated yet.

३.२.९० सोमे सुञः।

3.2.90 Some suñaḥ|

Untranslated yet.

३.२.९१ अग्नौ चेः।

3.2.91 Agnau ceḥ|

Untranslated yet.

३.२.९२ कर्मण्यग्न्याख्यायाम्।

3.2.92 Karmaṇyagnyākhyāyām|

Untranslated yet.

३.२.९३ कर्मणीनिर्विक्रियः।

3.2.93 Karmaṇīnirvikriyaḥ|

Untranslated yet.

३.२.९४ दृशेः क्वनिप्।

3.2.94 Dṛśeḥ kvanip|

Untranslated yet.

३.२.९५ राजनि युधिकृञः।

3.2.95 Rājani yudhikṛñaḥ|

Untranslated yet.

३.२.९६ सहे च।

3.2.96 Sahe ca|

Untranslated yet.

३.२.९७ सप्तम्यां जनेर्डः।

3.2.97 Saptamyāṁ janerḍaḥ|

Untranslated yet.

३.२.९८ पञ्चम्यामजातौ।

3.2.98 Pañcamyāmajātau|

Untranslated yet.

३.२.९९ उपसर्गे च सञ्ज्ञायाम्।

3.2.99 Upasarge ca sañjñāyām|

Untranslated yet.

३.२.१०० अनौ कर्मणि।

3.2.100 Anau karmaṇi|

Untranslated yet.

३.२.१०१ अन्येष्वपि दृश्यते।

3.2.101 Anyeṣvapi dṛśyate|

Untranslated yet.

३.२.१०२ निष्ठा।

3.2.102 Niṣṭhā|

Untranslated yet.

३.२.१०३ सुयजोर्ङ्वनिप्।

3.2.103 Suyajorṅvanip|

Untranslated yet.

३.२.१०४ जीर्यतेरतृन्।

3.2.104 Jīryateratṛn|

Untranslated yet.

३.२.१०५ छन्दसि लिट्।

3.2.105 Chandasi liṭ|

Untranslated yet.

३.२.१०६ लिटः कानज्वा।

3.2.106 Liṭaḥ kānajvā|

Untranslated yet.

३.२.१०७ क्वसुश्च।

3.2.107 Kvasuśca|

Untranslated yet.

३.२.१०८ भाषायां सदवसश्रुवः।

3.2.108 Bhāṣāyāṁ sadavasaśruvaḥ|

Untranslated yet.

३.२.१०९ उपेयिवाननाश्वाननूचानश्च।

3.2.109 Upeyivānanāśvānanūcānaśca|

Untranslated yet.

३.२.११० लुङ्।

3.2.110 Luṅ|

Untranslated yet.

३.२.१११ अनद्यतने लङ्।

3.2.111 Anadyatane laṅ|

Untranslated yet.

३.२.११२ अभिज्ञावचने लृट्।

3.2.112 Abhijñāvacane lṛṭ|

Untranslated yet.

३.२.११३ न यदि।

3.2.113 Na yadi|

Untranslated yet.

३.२.११४ विभाषा साकाङ्क्षे।

3.2.114 Vibhāṣā sākāṅkṣe|

Untranslated yet.

३.२.११५ परोक्षे लिट्।

3.2.115 Parokṣe liṭ|

Untranslated yet.

३.२.११६ हशश्वतोर्लङ् च।

3.2.116 Haśaśvatorlaṅ ca|

Untranslated yet.

३.२.११७ प्रश्ने चासन्नकाले।

3.2.117 Praśne cāsannakāle|

Untranslated yet.

३.२.११८ लट् स्मे।

3.2.118 Laṭ sme|

Untranslated yet.

३.२.११९ अपरोक्षे च।

3.2.119 Aparokṣe ca|

Untranslated yet.

३.२.१२० ननौ पृष्टप्रतिवचने।

3.2.120 Nanau pṛṣṭaprativacane|

Untranslated yet.

३.२.१२१ नन्वोर्विभाषा।

3.2.121 Nanvorvibhāṣā|

Untranslated yet.

३.२.१२२ पुरि लुङ् चास्मे।

3.2.122 Puri luṅ cāsme|

Untranslated yet.

३.२.१२३ वर्तमाने लट्।

3.2.123 Vartamāne laṭ|

Untranslated yet.

३.२.१२४ लटः शतृशनचावप्रथमासमानाधिकरणे।

3.2.124 Laṭaḥ śatṛśanacāvaprathamāsamānādhikaraṇe|

Untranslated yet.

३.२.१२५ सम्बोधने च।

3.2.125 Sambodhane ca|

Untranslated yet.

३.२.१२६ लक्षणहेत्वोः क्रियायाः।

3.2.126 Lakṣaṇahetvoḥ kriyāyāḥ|

Untranslated yet.

३.२.१२७ तौ सत्।

3.2.127 Tau sat|

Untranslated yet.

३.२.१२८ पूङ्यजोः शानन्।

3.2.128 Pūṅyajoḥ śānan|

Untranslated yet.

३.२.१२९ ताच्छील्यवयोवचनशक्तिषु चानश्।

3.2.129 Tācchīlyavayovacanaśaktiṣu cānaś|

Untranslated yet.

३.२.१३० इङ्धार्योः शत्रकृच्छ्रिणि।

3.2.130 Iṅdhāryoḥ śatrakṛcchriṇi|

Untranslated yet.

३.२.१३१ द्विषोऽमित्रे।

3.2.131 Dviṣo'mitre|

Untranslated yet.

३.२.१३२ सुञो यज्ञसंयोगे।

3.2.132 Suño yajñasaṁyoge|

Untranslated yet.

३.२.१३३ अर्हः पूजायाम्।

3.2.133 Arhaḥ pūjāyām|

Untranslated yet.

३.२.१३४ आक्वेस्तच्छीलतद्धर्मतत्साधुकारिषु।

3.2.134 Ākvestacchīlataddharmatatsādhukāriṣu|

Untranslated yet.

३.२.१३५ तृन्।

3.2.135 Tṛn|

Untranslated yet.

३.२.१३६ अलङ्कृञ्निराकृञ्प्रजनोत्पचोत्पतोन्मदरुच्यपत्रपवृतुवृधुसहचर इष्णुच्।

3.2.136 Alaṅkṛñnirākṛñprajanotpacotpatonmadarucyapatrapavṛtuvṛdhusahacara iṣṇuc|

Untranslated yet.

३.२.१३७ णेश्छन्दसि।

3.2.137 Ṇeśchandasi|

Untranslated yet.

३.२.१३८ भुवश्च।

3.2.138 Bhuvaśca|

Untranslated yet.

३.२.१३९ ग्लाजिस्थश्च क्स्नुः।

3.2.139 Glājisthaśca ksnuḥ|

Untranslated yet.

३.२.१४० त्रसिगृधिधृषिक्षिपेः क्नुः।

3.2.140 Trasigṛdhidhṛṣikṣipeḥ knuḥ|

Untranslated yet.

३.२.१४१ शमित्यष्टाभ्यो घिनुण्।

3.2.141 Śamityaṣṭābhyo ghinuṇ|

Untranslated yet.

३.२.१४२ सम्पृचानुरुधाङ्यमाङ्यसपरिसृसंसृजपरिदेविसञ्ज्वरपरिक्षिपपरिरटपरिवदपरिदहपरिमुहदुषद्विषद्रुहदुहयुजाक्रीडविविचत्यजरजभजातिचरापचरामुषाभ्याहनश्च।

3.2.142 Sampṛcānurudhāṅyamāṅyasaparisṛsaṁsṛjaparidevisañjvaraparikṣipapariraṭaparivadaparidahaparimuhaduṣadviṣadruhaduhayujākrīḍavivicatyajarajabhajāticarāpacarāmuṣābhyāhanaśca|

Untranslated yet.

३.२.१४३ वौ कषलसकत्थस्रम्भः।

3.2.143 Vau kaṣalasakatthasrambhaḥ|

Untranslated yet.

३.२.१४४ अपे च लषः।

3.2.144 Ape ca laṣaḥ|

Untranslated yet.

३.२.१४५ प्रे लपसृद्रुमथवदवसः।

3.2.145 Pre lapasṛdrumathavadavasaḥ|

Untranslated yet.

३.२.१४६ निन्दहिंसक्लिशखादविनाशपरिक्षिपपरिरटपरिवादिव्याभाषासूयो वुञ्।

3.2.146 Nindahiṁsakliśakhādavināśaparikṣipapariraṭaparivādivyābhāṣāsūyo vuñ|

Untranslated yet.

३.२.१४७ देविक्रुशोश्चोपसर्गे।

3.2.147 Devikruśoścopasarge|

Untranslated yet.

३.२.१४८ चलनशब्दार्थादकर्मकाद्युच्।

3.2.148 Calanaśabdārthādakarmakādyuc|

Untranslated yet.

३.२.१४९ अनुदात्तेतश्च हलादेः।

3.2.149 Anudāttetaśca halādeḥ|

Untranslated yet.

३.२.१५० जुचङ्क्रम्यदन्द्रम्यसृगृधिज्वलशुचलषपतपदः।

3.2.150 Jucaṅkramyadandramyasṛgṛdhijvalaśucalaṣapatapadaḥ|

Untranslated yet.

३.२.१५१ क्रुधमण्डार्थेभ्यश्च।

3.2.151 Krudhamaṇḍārthebhyaśca|

Untranslated yet.

३.२.१५२ न यः।

3.2.152 Na yaḥ|

Untranslated yet.

३.२.१५३ सूददीपदीक्षश्च।

3.2.153 Sūdadīpadīkṣaśca|

Untranslated yet.

३.२.१५४ लषपतपदस्थाभूवृषहनकमगमशॄभ्य उकञ्।

3.2.154 Laṣapatapadasthābhūvṛṣahanakamagamaśṝbhya ukañ|

Untranslated yet.

३.२.१५५ जल्पभिक्षकुट्टलुण्टवृङः षाकन्।

3.2.155 Jalpabhikṣakuṭṭaluṇṭavṛṅaḥ ṣākan|

Untranslated yet.

३.२.१५६ प्रजोरिनिः।

3.2.156 Prajoriniḥ|

Untranslated yet.

३.२.१५७ जिदृक्षिविश्रीण्वमाव्यथाभ्यमपरिभूप्रसूभ्यश्च।

3.2.157 Jidṛkṣiviśrīṇvamāvyathābhyamaparibhūprasūbhyaśca|

Untranslated yet.

३.२.१५८ स्पृहिगृहिपतिदयिनिद्रातन्द्राश्रद्धाभ्य आलुच्।

3.2.158 Spṛhigṛhipatidayinidrātandrāśraddhābhya āluc|

Untranslated yet.

३.२.१५९ दाधेट्सिशदसदो रुः।

3.2.159 Dādheṭsiśadasado ruḥ|

Untranslated yet.

३.२.१६० सृघस्यदः क्मरच्।

3.2.160 Sṛghasyadaḥ kmarac|

Untranslated yet.

३.२.१६१ भञ्जभासमिदो घुरच्।

3.2.161 Bhañjabhāsamido ghurac|

Untranslated yet.

३.२.१६२ विदिभिदिच्छिदेः कुरच्।

3.2.162 Vidibhidicchideḥ kurac|

Untranslated yet.

३.२.१६३ इण्नश्जिसर्त्तिभ्यः क्वरप्।

3.2.163 Iṇnaśjisarttibhyaḥ kvarap|

Untranslated yet.

३.२.१६४ गत्वरश्च।

3.2.164 Gatvaraśca|

Untranslated yet.

३.२.१६५ जागुरूकः।

3.2.165 Jāgurūkaḥ|

Untranslated yet.

३.२.१६६ यजजपदशां यङः।

3.2.166 Yajajapadaśāṁ yaṅaḥ|

Untranslated yet.

३.२.१६७ नमिकम्पिस्म्यजसकमहिंसदीपो रः।

3.2.167 Namikampismyajasakamahiṁsadīpo raḥ|

Untranslated yet.

३.२.१६८ सनाशंसभिक्ष उः।

3.2.168 Sanāśaṁsabhikṣa uḥ|

Untranslated yet.

३.२.१६९ विन्दुरिच्छुः।

3.2.169 Vinduricchuḥ|

Untranslated yet.

३.२.१७० क्याच्छन्दसि।

3.2.170 Kyācchandasi|

Untranslated yet.

३.२.१७१ आदृगमहनजनः किकिनौ लिट् च।

3.2.171 Ādṛgamahanajanaḥ kikinau liṭ ca|

Untranslated yet.

३.२.१७२ स्वपितृषोर्नजिङ्।

3.2.172 Svapitṛṣornajiṅ|

Untranslated yet.

३.२.१७३ शॄवन्द्योरारुः।

3.2.173 Śṝvandyorāruḥ|

Untranslated yet.

३.२.१७४ भियः क्रुक्लुकनौ।

3.2.174 Bhiyaḥ kruklukanau|

Untranslated yet.

३.२.१७५ स्थेशभासपिसकसो वरच्।

3.2.175 Stheśabhāsapisakaso varac|

Untranslated yet.

३.२.१७६ यश्च यङः।

3.2.176 Yaśca yaṅaḥ|

Untranslated yet.

३.२.१७७ भ्राजभासधुर्विद्युतोर्जिपॄजुग्रावस्तुवः क्विप्।

3.2.177 Bhrājabhāsadhurvidyutorjipṝjugrāvastuvaḥ kvip|

Untranslated yet.

३.२.१७८ अन्येभ्योऽपि दृश्यते।

3.2.178 Anyebhyo'pi dṛśyate|

Untranslated yet.

३.२.१७९ भुवः सञ्ज्ञाऽन्तरयोः।

3.2.179 Bhuvaḥ sañjñā'ntarayoḥ|

Untranslated yet.

३.२.१८० विप्रसम्भ्यो ड्वसञ्ज्ञायाम्।

3.2.180 Viprasambhyo ḍvasañjñāyām|

Untranslated yet.

३.२.१८१ धः कर्मणि ष्ट्रन्।

3.2.181 Dhaḥ karmaṇi ṣṭran|

Untranslated yet.

३.२.१८२ दाम्नीशसयुयुजस्तुतुदसिसिचमिहपतदशनहः करणे।

3.2.182 Dāmnīśasayuyujastutudasisicamihapatadaśanahaḥ karaṇe|

Untranslated yet.

३.२.१८३ हलसूकरयोः पुवः।

3.2.183 Halasūkarayoḥ puvaḥ|

Untranslated yet.

३.२.१८४ अर्तिलूधूसूखनसहचर इत्रः।

3.2.184 Artilūdhūsūkhanasahacara itraḥ|

Untranslated yet.

३.२.१८५ पुवः सञ्ज्ञायाम्।

3.2.185 Puvaḥ sañjñāyām|

Untranslated yet.

३.२.१८६ कर्तरि चर्षिदेवतयोः।

3.2.186 Kartari carṣidevatayoḥ|

Untranslated yet.

३.२.१८७ ञीतः क्तः।

3.2.187 Ñītaḥ ktaḥ|

Untranslated yet.

३.२.१८८ मतिबुद्धिपूजार्थेभ्यश्च।

3.2.188 Matibuddhipūjārthebhyaśca|

Untranslated yet.

top

 Subchapter 3

३.३.१ उणादयो बहुलम्।

3.3.1 Uṇādayo bahulam|

Untranslated yet.

३.३.२ भूतेऽपि दृश्यन्ते।

3.3.2 Bhūte'pi dṛśyante|

Untranslated yet.

३.३.३ भविष्यति गम्यादयः।

3.3.3 Bhaviṣyati gamyādayaḥ|

Untranslated yet.

३.३.४ यावत्पुरानिपातयोर्लट्।

3.3.4 Yāvatpurānipātayorlaṭ|

Untranslated yet.

३.३.५ विभाषा कदाकर्ह्योः।

3.3.5 Vibhāṣā kadākarhyoḥ|

Untranslated yet.

३.३.६ किंवृत्ते लिप्सायाम्।

3.3.6 Kiṁvṛtte lipsāyām|

Untranslated yet.

३.३.७ लिप्स्यमानसिद्धौ च।

3.3.7 Lipsyamānasiddhau ca|

Untranslated yet.

३.३.८ लोडर्थलक्षणे च।

3.3.8 Loḍarthalakṣaṇe ca|

Untranslated yet.

३.३.९ लिङ् चोर्ध्वमौहूर्तिके।

3.3.9 Liṅ cordhvamauhūrtike|

Untranslated yet.

३.३.१० तुमुन्ण्वुलौ क्रियायां क्रियार्थायाम्।

3.3.10 Tumunṇvulau kriyāyāṁ kriyārthāyām|

Untranslated yet.

३.३.११ भाववचनाश्च।

3.3.11 Bhāvavacanāśca|

Untranslated yet.

३.३.१२ अण् कर्मणि च।

3.3.12 Aṇ karmaṇi ca|

Untranslated yet.

३.३.१३ लृट् शेषे च।

3.3.13 Lṛṭ śeṣe ca|

Untranslated yet.

३.३.१४ लृटः सद् वा।

3.3.14 Lṛṭaḥ sad vā|

Untranslated yet.

३.३.१५ अनद्यतने लुट्।

3.3.15 Anadyatane luṭ|

Untranslated yet.

३.३.१६ पदरुजविशस्पृशो घञ्।

3.3.16 Padarujaviśaspṛśo ghañ|

Untranslated yet.

३.३.१७ सृ स्थिरे।

3.3.17 Sṛ sthire|

Untranslated yet.

३.३.१८ भावे।

3.3.18 Bhāve|

Untranslated yet.

३.३.१९ अकर्तरि च कारके सञ्ज्ञायाम्।

3.3.19 Akartari ca kārake sañjñāyām|

Untranslated yet.

३.३.२० परिमणाख्यायां सर्वेभ्यः।

3.3.20 Parimaṇākhyāyāṁ sarvebhyaḥ|

Untranslated yet.

३.३.२१ इङश्च।

3.3.21 Iṅaśca|

Untranslated yet.

३.३.२२ उपसर्गे रुवः।

3.3.22 Upasarge ruvaḥ|

Untranslated yet.

३.३.२३ समि युद्रुदुवः।

3.3.23 Sami yudruduvaḥ|

Untranslated yet.

३.३.२४ श्रिणीभुवोऽनुपसर्गे।

3.3.24 Śriṇībhuvo'nupasarge|

Untranslated yet.

३.३.२५ वौ क्षुश्रुवः।

3.3.25 Vau kṣuśruvaḥ|

Untranslated yet.

३.३.२६ अवोदोर्नियः।

3.3.26 Avodorniyaḥ|

Untranslated yet.

३.३.२७ प्रे द्रुस्तुस्रुवः।

3.3.27 Pre drustusruvaḥ|

Untranslated yet.

३.३.२८ निरभ्योः पूल्वोः।

3.3.28 Nirabhyoḥ pūlvoḥ|

Untranslated yet.

३.३.२९ उन्न्योर्ग्रः।

3.3.29 Unnyorgraḥ|

Untranslated yet.

३.३.३० कॄ धान्ये।

3.3.30 Kṝ dhānye|

Untranslated yet.

३.३.३१ यज्ञे समि स्तुवः।

3.3.31 Yajñe sami stuvaḥ|

Untranslated yet.

३.३.३२ प्रे स्त्रोऽयज्ञे।

3.3.32 Pre stro'yajñe|

Untranslated yet.

३.३.३३ प्रथने वावशब्दे।

3.3.33 Prathane vāvaśabde|

Untranslated yet.

३.३.३४ छन्दोनाम्नि च।

3.3.34 Chandonāmni ca|

Untranslated yet.

३.३.३५ उदि ग्रहः।

3.3.35 Udi grahaḥ|

Untranslated yet.

३.३.३६ समि मुष्टौ।

3.3.36 Sami muṣṭau|

Untranslated yet.

३.३.३७ परिन्योर्नीणोर्द्यूताभ्रेषयोः।

3.3.37 Parinyornīṇordyūtābhreṣayoḥ|

Untranslated yet.

३.३.३८ परावनुपात्यय इणः।

3.3.38 Parāvanupātyaya iṇaḥ|

Untranslated yet.

३.३.३९ व्युपयोः शेतेः पर्याये।

3.3.39 Vyupayoḥ śeteḥ paryāye|

Untranslated yet.

३.३.४० हस्तादाने चेरस्तेये।

3.3.40 Hastādāne cerasteye|

Untranslated yet.

३.३.४१ निवासचितिशरीरोपसमाधानेष्वादेश्च कः।

3.3.41 Nivāsacitiśarīropasamādhāneṣvādeśca kaḥ|

Untranslated yet.

३.३.४२ सङ्घे चानौत्तराधर्ये।

3.3.42 Saṅghe cānauttarādharye|

Untranslated yet.

३.३.४३ कर्मव्यतिहारे णच् स्त्रियाम्।

3.3.43 Karmavyatihāre ṇac striyām|

Untranslated yet.

३.३.४४ अभिविधौ भाव इनुण्।

3.3.44 Abhividhau bhāva inuṇ|

Untranslated yet.

३.३.४५ आक्रोशेऽवन्योर्ग्रहः।

3.3.45 Ākrośe'vanyorgrahaḥ|

Untranslated yet.

३.३.४६ प्रे लिप्सायाम्।

3.3.46 Pre lipsāyām|

Untranslated yet.

३.३.४७ परौ यज्ञे।

3.3.47 Parau yajñe|

Untranslated yet.

३.३.४८ नौ वृ धान्ये।

3.3.48 Nau vṛ dhānye|

Untranslated yet.

३.३.४९ उदि श्रयतियौतिपूद्रुवः।

3.3.49 Udi śrayatiyautipūdruvaḥ|

Untranslated yet.

३.३.५० विभाषाऽऽङि रुप्लुवोः।

3.3.50 Vibhāṣā''ṅi rupluvoḥ|

Untranslated yet.

३.३.५१ अवे ग्रहो वर्षप्रतिबन्धे।

3.3.51 Ave graho varṣapratibandhe|

Untranslated yet.

३.३.५२ प्रे वणिजाम्।

3.3.52 Pre vaṇijām|

Untranslated yet.

३.३.५३ रश्मौ च।

3.3.53 Raśmau ca|

Untranslated yet.

३.३.५४ वृणोतेराच्छादने।

3.3.54 Vṛṇoterācchādane|

Untranslated yet.

३.३.५५ परौ भुवोऽवज्ञाने।

3.3.55 Parau bhuvo'vajñāne|

Untranslated yet.

३.३.५६ एरच्।

3.3.56 Erac|

Untranslated yet.

३.३.५७ ऋदोरप्।

3.3.57 Ṛdorap|

Untranslated yet.

३.३.५८ ग्रहवृदृनिश्चिगमश्च।

3.3.58 Grahavṛdṛniścigamaśca|

Untranslated yet.

३.३.५९ उपसर्गेऽदः।

3.3.59 Upasarge'daḥ|

Untranslated yet.

३.३.६० नौ ण च।

3.3.60 Nau ṇa ca|

Untranslated yet.

३.३.६१ व्यधजपोरनुपसर्गे।

3.3.61 Vyadhajaporanupasarge|

Untranslated yet.

३.३.६२ स्वनहसोर्वा।

3.3.62 Svanahasorvā|

Untranslated yet.

३.३.६३ यमः समुपनिविषु।

3.3.63 Yamaḥ samupaniviṣu|

Untranslated yet.

३.३.६४ नौ गदनदपठस्वनः।

3.3.64 Nau gadanadapaṭhasvanaḥ|

Untranslated yet.

३.३.६५ क्वणो वीणायां च।

3.3.65 Kvaṇo vīṇāyāṁ ca|

Untranslated yet.

३.३.६६ नित्यं पणः परिमाणे।

3.3.66 Nityaṁ paṇaḥ parimāṇe|

Untranslated yet.

३.३.६७ मदोऽनुपसर्गे।

3.3.67 Mado'nupasarge|

Untranslated yet.

३.३.६८ प्रमदसम्मदौ हर्षे।

3.3.68 Pramadasammadau harṣe|

Untranslated yet.

३.३.६९ समुदोरजः पशुषु।

3.3.69 Samudorajaḥ paśuṣu|

Untranslated yet.

३.३.७० अक्षेषु ग्लहः।

3.3.70 Akṣeṣu glahaḥ|

Untranslated yet.

३.३.७१ प्रजने सर्तेः।

3.3.71 Prajane sarteḥ|

Untranslated yet.

३.३.७२ ह्वः सम्प्रसारणं च न्यभ्युपविषु।

3.3.72 Hvaḥ samprasāraṇaṁ ca nyabhyupaviṣu|

Untranslated yet.

३.३.७३ आङि युद्धे।

3.3.73 Āṅi yuddhe|

Untranslated yet.

३.३.७४ निपानमाहावः।

3.3.74 Nipānamāhāvaḥ|

Untranslated yet.

३.३.७५ भावेऽनुपसर्गस्य।

3.3.75 Bhāve'nupasargasya|

Untranslated yet.

३.३.७६ हनश्च वधः।

3.3.76 Hanaśca vadhaḥ|

Untranslated yet.

३.३.७७ मूर्तौ घनः।

3.3.77 Mūrtau ghanaḥ|

Untranslated yet.

३.३.७८ अन्तर्घनो देशे।

3.3.78 Antarghano deśe|

Untranslated yet.

३.३.७९ अगारैकदेशे प्रघणः प्रघाणश्च।

3.3.79 Agāraikadeśe praghaṇaḥ praghāṇaśca|

Untranslated yet.

३.३.८० उद्घनोऽत्याधानम्।

3.3.80 Udghano'tyādhānam|

Untranslated yet.

३.३.८१ अपघनोऽङ्गम्।

3.3.81 Apaghano'ṅgam|

Untranslated yet.

३.३.८२ करणेऽयोविद्रुषु।

3.3.82 Karaṇe'yovidruṣu|

Untranslated yet.

३.३.८३ स्तम्बे क च।

3.3.83 Stambe ka ca|

Untranslated yet.

३.३.८४ परौ घः।

3.3.84 Parau ghaḥ|

Untranslated yet.

३.३.८५ उपघ्न आश्रये।

3.3.85 Upaghna āśraye|

Untranslated yet.

३.३.८६ सङ्घोद्घौ गणप्रशंसयोः।

3.3.86 Saṅghodghau gaṇapraśaṁsayoḥ|

Untranslated yet.

३.३.८७ निघो निमितम्।

3.3.87 Nigho nimitam|

Untranslated yet.

३.३.८८ ड्वितः क्त्रिः।

3.3.88 Ḍvitaḥ ktriḥ|

Untranslated yet.

३.३.८९ ट्वितोऽथुच्।

3.3.89 Ṭvito'thuc|

Untranslated yet.

३.३.९० यजयाचयतविच्छप्रच्छरक्षो नङ्।

3.3.90 Yajayācayatavicchapraccharakṣo naṅ|

Untranslated yet.

३.३.९१ स्वपो नन्।

3.3.91 Svapo nan|

Untranslated yet.

३.३.९२ उपसर्गे घोः किः।

3.3.92 Upasarge ghoḥ kiḥ|

Untranslated yet.

३.३.९३ कर्मण्यधिकरणे च।

3.3.93 Karmaṇyadhikaraṇe ca|

Untranslated yet.

३.३.९४ स्त्रियां क्तिन्।

3.3.94 Striyāṁ ktin|

Untranslated yet.

३.३.९५ स्थागापापचां भावे।

3.3.95 Sthāgāpāpacāṁ bhāve|

Untranslated yet.

३.३.९६ मन्त्रे वृषेषपचमनविदभूवीरा उदात्तः।

3.3.96 Mantre vṛṣeṣapacamanavidabhūvīrā udāttaḥ|

Untranslated yet.

३.३.९७ ऊतियूतिजूतिसातिहेतिकीर्तयश्च।

3.3.97 Ūtiyūtijūtisātihetikīrtayaśca|

Untranslated yet.

३.३.९८ व्रजयजोर्भावे क्यप्।

3.3.98 Vrajayajorbhāve kyap|

Untranslated yet.

३.३.९९ सञ्ज्ञायां समजनिषदनिपतमनविदषुञ्शीङ्भृञिणः।

3.3.99 Sañjñāyāṁ samajaniṣadanipatamanavidaṣuñśīṅbhṛñiṇaḥ|

Untranslated yet.

३.३.१०० कृञः श च।

3.3.100 Kṛñaḥ śa ca|

Untranslated yet.

३.३.१०१ इच्छा।

3.3.101 Icchā|

Untranslated yet.

३.३.१०२ अ प्रत्ययात्।

3.3.102 A pratyayāt|

Untranslated yet.

३.३.१०३ गुरोश्च हलः।

3.3.103 Gurośca halaḥ|

Untranslated yet.

३.३.१०४ षिद्भिदादिभ्योऽङ्।

3.3.104 Ṣidbhidādibhyo'ṅ|

Untranslated yet.

३.३.१०५ चिन्तिपूजिकथिकुम्बिचर्चश्च।

3.3.105 Cintipūjikathikumbicarcaśca|

Untranslated yet.

३.३.१०६ आतश्चोपसर्गे।

3.3.106 Ātaścopasarge|

Untranslated yet.

३.३.१०७ ण्यासश्रन्थो युच्।

3.3.107 Ṇyāsaśrantho yuc|

Untranslated yet.

३.३.१०८ रोगाख्यायां ण्वुल् बहुलम्।

3.3.108 Rogākhyāyāṁ ṇvul bahulam|

Untranslated yet.

३.३.१०९ सञ्ज्ञायाम्।

3.3.109 Sañjñāyām|

Untranslated yet.

३.३.११० विभाषाऽऽख्यानपरिप्रश्नयोरिञ् च।

3.3.110 Vibhāṣā''khyānaparipraśnayoriñ ca|

Untranslated yet.

३.३.१११ पर्यायार्हर्णोत्पत्तिषु ण्वुच्।

3.3.111 Paryāyārharṇotpattiṣu ṇvuc|

Untranslated yet.

३.३.११२ आक्रोशे नञ्यनिः।

3.3.112 Ākrośe nañyaniḥ|

Untranslated yet.

३.३.११३ कृत्यल्युटो बहुलम्।

3.3.113 Kṛtyalyuṭo bahulam|

Untranslated yet.

३.३.११४ नपुंसके भावे क्तः।

3.3.114 Napuṁsake bhāve ktaḥ|

Untranslated yet.

३.३.११५ ल्युट् च।

3.3.115 Lyuṭ ca|

Untranslated yet.

३.३.११६ कर्मणि च येन संस्पर्शात् कर्तुः शरीरसुखम्।

3.3.116 Karmaṇi ca yena saṁsparśāt kartuḥ śarīrasukham|

Untranslated yet.

३.३.११७ करणाधिकरणयोश्च।

3.3.117 Karaṇādhikaraṇayośca|

Untranslated yet.

३.३.११८ पुंसि सञ्ज्ञायां घः प्रायेण।

3.3.118 Puṁsi sañjñāyāṁ ghaḥ prāyeṇa|

Untranslated yet.

३.३.११९ गोचरसञ्चरवहव्रजव्यजापणनिगमाश्च।

3.3.119 Gocarasañcaravahavrajavyajāpaṇanigamāśca|

Untranslated yet.

३.३.१२० अवे तॄस्त्रोर्घञ्।

3.3.120 Ave tṝstrorghañ|

Untranslated yet.

३.३.१२१ हलश्च।

3.3.121 Halaśca|

Untranslated yet.

३.३.१२२ अध्यायन्यायोद्यावसंहाराधारावयाश्च।

3.3.122 Adhyāyanyāyodyāvasaṁhārādhārāvayāśca|

Untranslated yet.

३.३.१२३ उदङ्कोऽनुदके।

3.3.123 Udaṅko'nudake|

Untranslated yet.

३.३.१२४ जालमानायः।

3.3.124 Jālamānāyaḥ|

Untranslated yet.

३.३.१२५ खनो घ च।

3.3.125 Khano gha ca|

Untranslated yet.

३.३.१२६ ईषद्दुःसुषु कृच्छ्राकृच्छ्रार्थेषु खल्।

3.3.126 Īṣadduḥsuṣu kṛcchrākṛcchrārtheṣu khal|

Untranslated yet.

३.३.१२७ कर्तृकर्मणोश्च भूकृञोः।

3.3.127 Kartṛkarmaṇośca bhūkṛñoḥ|

Untranslated yet.

३.३.१२८ आतो युच्।

3.3.128 Āto yuc|

Untranslated yet.

३.३.१२९ छन्दसि गत्यर्थेभ्यः।

3.3.129 Chandasi gatyarthebhyaḥ|

Untranslated yet.

३.३.१३० अन्येभ्योऽपि दृश्यते।

3.3.130 Anyebhyo'pi dṛśyate|

Untranslated yet.

३.३.१३१ वर्तमानसामीप्ये वर्तमानवद्वा।

3.3.131 Vartamānasāmīpye vartamānavadvā|

Untranslated yet.

३.३.१३२ आशंसायां भूतवच्च।

3.3.132 Āśaṁsāyāṁ bhūtavacca|

Untranslated yet.

३.३.१३३ क्षिप्रवचने लृट्।

3.3.133 Kṣipravacane lṛṭ|

Untranslated yet.

३.३.१३४ आशंसावचने लिङ्।

3.3.134 Āśaṁsāvacane liṅ|

Untranslated yet.

३.३.१३५ नानद्यतनवत् क्रियाप्रबन्धसामीप्ययोः।

3.3.135 Nānadyatanavat kriyāprabandhasāmīpyayoḥ|

Untranslated yet.

३.३.१३६ भविष्यति मर्यादावचनेऽवरस्मिन्।

3.3.136 Bhaviṣyati maryādāvacane'varasmin|

Untranslated yet.

३.३.१३७ कालविभागे चानहोरात्राणाम्।

3.3.137 Kālavibhāge cānahorātrāṇām|

Untranslated yet.

३.३.१३८ परस्मिन् विभाषा।

3.3.138 Parasmin vibhāṣā|

Untranslated yet.

३.३.१३९ लिङ्निमित्ते लृङ् क्रियाऽतिपत्तौ।

3.3.139 Liṅnimitte lṛṅ kriyā'tipattau|

Untranslated yet.

३.३.१४० भूते च।

3.3.140 Bhūte ca|

Untranslated yet.

३.३.१४१ वोताप्योः।

3.3.141 Votāpyoḥ|

Untranslated yet.

३.३.१४२ गर्हायां लडपिजात्वोः।

3.3.142 Garhāyāṁ laḍapijātvoḥ|

Untranslated yet.

३.३.१४३ विभाषा कथमि लिङ् च।

3.3.143 Vibhāṣā kathami liṅ ca|

Untranslated yet.

३.३.१४४ किंवृत्ते लिङ्लृटौ।

3.3.144 Kiṁvṛtte liṅlṛṭau|

Untranslated yet.

३.३.१४५ अनवकॢप्त्यमर्षयोरकिंवृत्ते अपि।

3.3.145 Anavakḷptyamarṣayorakiṁvṛtte api|

Untranslated yet.

३.३.१४६ किङ्किलास्त्यर्थेषु लृट्।

3.3.146 Kiṅkilāstyartheṣu lṛṭ|

Untranslated yet.

३.३.१४७ जातुयदोर्लिङ्।

3.3.147 Jātuyadorliṅ|

Untranslated yet.

३.३.१४८ यच्चयत्रयोः।

3.3.148 Yaccayatrayoḥ|

Untranslated yet.

३.३.१४९ गर्हायां च।

3.3.149 Garhāyāṁ ca|

Untranslated yet.

३.३.१५० चित्रीकरणे च।

3.3.150 citrīkaraṇe ca|

Untranslated yet.

३.३.१५१ शेषे लृडयदौ।

3.3.151 Śeṣe lṛḍayadau|

Untranslated yet.

३.३.१५२ उताप्योः समर्थयोर्लिङ्।

3.3.152 Utāpyoḥ samarthayorliṅ|

Untranslated yet.

३.३.१५३ कामप्रवेदनेऽकच्चिति।

3.3.153 Kāmapravedane'kacciti|

Untranslated yet.

३.३.१५४ सम्भवानेऽलमिति चेत् सिद्धाप्रयोगे।

3.3.154 Sambhavāne'lamiti cet siddhāprayoge|

Untranslated yet.

३.३.१५५ विभाषा धातौ सम्भावनवचनेऽयदि।

3.3.155 Vibhāṣā dhātau sambhāvanavacane'yadi|

Untranslated yet.

३.३.१५६ हेतुहेतुमतोर्लिङ्।

3.3.156 Hetuhetumatorliṅ|

Untranslated yet.

३.३.१५७ इच्छार्थेषु लिङ्लोटौ।

3.3.157 Icchārtheṣu liṅloṭau|

Untranslated yet.

३.३.१५८ समानकर्तृकेषु तुमुन्।

3.3.158 Samānakartṛkeṣu tumun|

Untranslated yet.

३.३.१५९ लिङ् च।

3.3.159 Liṅ ca|

Untranslated yet.

३.३.१६० इच्छार्थेभ्यो विभाषा वर्तमाने।

3.3.160 Icchārthebhyo vibhāṣā vartamāne|

Untranslated yet.

३.३.१६१ विधिनिमन्त्रणामन्त्रण अधीष्टसम्प्रश्नप्रार्थनेषु लिङ्।

3.3.161 Vidhinimantraṇāmantraṇa adhīṣṭasampraśnaprārthaneṣu liṅ|

Untranslated yet.

३.३.१६२ लोट् च।

3.3.162 Loṭ ca|

Untranslated yet.

३.३.१६३ प्रैषातिसर्गप्राप्तकालेषु कृत्याश्च।

3.3.163 Praiṣātisargaprāptakāleṣu kṛtyāśca|

Untranslated yet.

३.३.१६४ लिङ् चोर्ध्वमौहूर्तिके।

3.3.164 Liṅ cordhvamauhūrtike|

Untranslated yet.

३.३.१६५ स्मे लोट्।

3.3.165 Sme loṭ|

Untranslated yet.

३.३.१६६ अधीष्टे च।

3.3.166 Adhīṣṭe ca|

Untranslated yet.

३.३.१६७ कालसमयवेलासु तुमुन्।

3.3.167 Kālasamayavelāsu tumun|

Untranslated yet.

३.३.१६८ लिङ् यदि।

3.3.168 Liṅ yadi|

Untranslated yet.

३.३.१६९ अर्हे कृत्यतृचश्च।

3.3.169 Arhe kṛtyatṛcaśca|

Untranslated yet.

३.३.१७० आवश्यकाधमर्ण्ययोर्णिनिः।

3.3.170 Āvaśyakādhamarṇyayorṇiniḥ|

Untranslated yet.

३.३.१७१ कृत्याश्च।

3.3.171 Kṛtyāśca|

Untranslated yet.

३.३.१७२ शकि लिङ् च।

3.3.172 Śaki liṅ ca|

Untranslated yet.

३.३.१७३ आशिषि लिङ्लोटौ।

3.3.173 Āśiṣi liṅloṭau|

Untranslated yet.

३.३.१७४ क्तिच्क्तौ च सञ्ज्ञायाम्।

3.3.174 Kticktau ca sañjñāyām|

Untranslated yet.

३.३.१७५ माङि लुङ्।

3.3.175 Māṅi luṅ|

Untranslated yet.

३.३.१७६ स्मोत्तरे लङ् च।

3.3.176 Smottare laṅ ca|

Untranslated yet.

top

 Subchapter 4

३.४.१ धातुसम्बन्धे प्रत्ययाः।

3.4.1 Dhātusambandhe pratyayāḥ|

Untranslated yet.

३.४.२ क्रियासमभिहारे लोट्, लोटो हिस्वौ, वा च तध्वमोः।

3.4.2 Kriyāsamabhihāre loṭ, loṭo hisvau, vā ca tadhvamoḥ|

Untranslated yet.

३.४.३ समुच्चयेऽन्यतरस्याम्।

3.4.3 Samuccaye'nyatarasyām|

Untranslated yet.

३.४.४ यथाविध्यनुप्रयोगः पूर्वस्मिन्।

3.4.4 Yathāvidhyanuprayogaḥ pūrvasmin|

Untranslated yet.

३.४.५ समुच्चये सामान्यवचनस्य।

3.4.5 Samuccaye sāmānyavacanasya|

Untranslated yet.

३.४.६ छन्दसि लुङ्लङ्लिटः।

3.4.6 Chandasi luṅlaṅliṭaḥ|

Untranslated yet.

३.४.७ लिङर्थे लेट्।

3.4.7 Liṅarthe leṭ|

Untranslated yet.

३.४.८ उपसंवादाशङ्कयोश्च।

3.4.8 Upasaṁvādāśaṅkayośca|

Untranslated yet.

३.४.९ तुमर्थे सेसेनसेअसेन्क्सेकसेनध्यैअध्यैन्कध्यैकध्यैन्शध्यैशध्यैन्तवैतवेङ्तवेनः।

3.4.9 Tumarthe sesenaseasenksekasenadhyaiadhyainkadhyaikadhyainśadhyaiśadhyaintavaitaveṅtavenaḥ|

Untranslated yet.

३.४.१० प्रयै रोहिष्यै अव्यथिष्यै।

3.4.10 Prayai rohiṣyai avyathiṣyai|

Untranslated yet.

३.४.११ दृशे विख्ये च।

3.4.11 Dṛśe vikhye ca|

Untranslated yet.

३.४.१२ शकि णमुल्कमुलौ।

3.4.12 Śaki ṇamulkamulau|

Untranslated yet.

३.४.१३ ईश्वरे तोसुन्कसुनौ।

3.4.13 Īśvare tosunkasunau|

Untranslated yet.

३.४.१४ कृत्यार्थे तवैकेन्केन्यत्वनः।

3.4.14 Kṛtyārthe tavaikenkenyatvanaḥ|

Untranslated yet.

३.४.१५ अवचक्षे च।

3.4.15 Avacakṣe ca|

Untranslated yet.

३.४.१६ भावलक्षणे स्थेण्कृञ्वदिचरिहुतमिजनिभ्यस्तोसुन्।

3.4.16 Bhāvalakṣaṇe stheṇkṛñvadicarihutamijanibhyastosun|

Untranslated yet.

३.४.१७ सृपितृदोः कसुन्।

3.4.17 Sṛpitṛdoḥ kasun|

Untranslated yet.

३.४.१८ अलङ्खल्वोः प्रतिषेधयोः प्राचां क्त्वा।

3.4.18 Alaṅkhalvoḥ pratiṣedhayoḥ prācāṁ ktvā|

Untranslated yet.

३.४.१९ उदीचां माङो व्यतीहारे।

3.4.19 Udīcāṁ māṅo vyatīhāre|

Untranslated yet.

३.४.२० परावरयोगे च।

3.4.20 Parāvarayoge ca|

Untranslated yet.

३.४.२१ समानकर्तृकयोः पूर्वकाले।

3.4.21 Samānakartṛkayoḥ pūrvakāle|

Untranslated yet.

३.४.२२ आभीक्ष्ण्ये णमुल् च।

3.4.22 Ābhīkṣṇye ṇamul ca|

Untranslated yet.

३.४.२३ न यद्यनाकाङ्क्षे।

3.4.23 Na yadyanākāṅkṣe|

Untranslated yet.

३.४.२४ विभाषाऽग्रेप्रथमपूर्वेषु।

3.4.24 Vibhāṣā'greprathamapūrveṣu|

Untranslated yet.

३.४.२५ कर्मण्याक्रोशे कृञः खमुञ्।

3.4.25 Karmaṇyākrośe kṛñaḥ khamuñ|

Untranslated yet.

३.४.२६ स्वादुमि णमुल्।

3.4.26 Svādumi ṇamul|

Untranslated yet.

३.४.२७ अन्यथैवङ्कथमित्थंसु सिद्धाप्रयोगश्चेत्।

3.4.27 Anyathaivaṅkathamitthaṁsu siddhāprayogaścet|

Untranslated yet.

३.४.२८ यथातथयोरसूयाप्रतिवचने।

3.4.28 Yathātathayorasūyāprativacane|

Untranslated yet.

३.४.२९ कर्मणि दृशिविदोः साकल्ये।

3.4.29 Karmaṇi dṛśividoḥ sākalye|

Untranslated yet.

३.४.३० यावति विन्दजीवोः।

3.4.30 Yāvati vindajīvoḥ|

Untranslated yet.

३.४.३१ चर्मोदरयोः पूरेः।

3.4.31 Carmodarayoḥ pūreḥ|

Untranslated yet.

३.४.३२ वर्षप्रमाण ऊलोपश्चास्यान्यतरास्यम्।

3.4.32 Varṣapramāṇa ūlopaścāsyānyatarāsyam|

Untranslated yet.

३.४.३३ चेले क्नोपेः।

3.4.33 Cele knopeḥ|

Untranslated yet.

३.४.३४ निमूलसमूलयोः कषः।

3.4.34 Nimūlasamūlayoḥ kaṣaḥ|

Untranslated yet.

३.४.३५ शुष्कचूर्णरूक्षेषु पिषः।

3.4.35 Śuṣkacūrṇarūkṣeṣu piṣaḥ|

Untranslated yet.

३.४.३६ समूलाकृतजीवेषु हन्कृङ्ग्रहः।

3.4.36 Samūlākṛtajīveṣu hankṛṅgrahaḥ|

Untranslated yet.

३.४.३७ करणे हनः।

3.4.37 Karaṇe hanaḥ|

Untranslated yet.

३.४.३८ स्नेहने पिषः।

3.4.38 Snehane piṣaḥ|

Untranslated yet.

३.४.३९ हस्ते वर्त्तिग्रहोः।

3.4.39 Haste varttigrahoḥ|

Untranslated yet.

३.४.४० स्वे पुषः।

3.4.40 Sve puṣaḥ|

Untranslated yet.

३.४.४१ अधिकरणे बन्धः।

3.4.41 Adhikaraṇe bandhaḥ|

Untranslated yet.

३.४.४२ सञ्ज्ञायाम्।

3.4.42 Sañjñāyām|

Untranslated yet.

३.४.४३ कर्त्रोर्जीवपुरुषयोर्नशिवहोः।

3.4.43 Kartrorjīvapuruṣayornaśivahoḥ|

Untranslated yet.

३.४.४४ ऊर्ध्वे शुषिपूरोः।

3.4.44 Ūrdhve śuṣipūroḥ|

Untranslated yet.

३.४.४५ उपमाने कर्मणि च।

3.4.45 Upamāne karmaṇi ca|

Untranslated yet.

३.४.४६ कषादिषु यथाविध्यनुप्रयोगः।

3.4.46 Kaṣādiṣu yathāvidhyanuprayogaḥ|

Untranslated yet.

३.४.४७ उपदंशस्तृतीयायाम्।

3.4.47 Upadaṁśastṛtīyāyām|

Untranslated yet.

३.४.४८ हिंसार्थानां च समानकर्मकाणाम्।

3.4.48 Hiṁsārthānāṁ ca samānakarmakāṇām|

Untranslated yet.

३.४.४९ सप्तम्यां चोपपीडरुधकर्षः।

3.4.49 Saptamyāṁ copapīḍarudhakarṣaḥ|

Untranslated yet.

३.४.५० समासत्तौ।

3.4.50 Samāsattau|

Untranslated yet.

३.४.५१ प्रमाणे च।

3.4.51 Pramāṇe ca|

Untranslated yet.

३.४.५२ अपादाने परीप्सायाम्।

3.4.52 Apādāne parīpsāyām|

Untranslated yet.

३.४.५३ द्वितीयायां च।

3.4.53 Dvitīyāyāṁ ca|

Untranslated yet.

३.४.५४ स्वाङ्गेऽध्रुवे।

3.4.54 Svāṅge'dhruve|

Untranslated yet.

३.४.५५ परिक्लिश्यमाने च।

3.4.55 Parikliśyamāne ca|

Untranslated yet.

३.४.५६ विशिपतिपदिस्कन्दां व्याप्यमानासेव्यमानयोः।

3.4.56 Viśipatipadiskandāṁ vyāpyamānāsevyamānayoḥ|

Untranslated yet.

३.४.५७ अस्यतितृषोः क्रियाऽन्तरे कालेषु।

3.4.57 Asyatitṛṣoḥ kriyā'ntare kāleṣu|

Untranslated yet.

३.४.५८ नाम्न्यादिशिग्रहोः।

3.4.58 Nāmnyādiśigrahoḥ|

Untranslated yet.

३.४.५९ अव्ययेऽयथाभिप्रेताख्याने कृञः क्त्वाणमुलौ।

3.4.59 Avyaye'yathābhipretākhyāne kṛñaḥ ktvāṇamulau|

Untranslated yet.

३.४.६० तिर्यच्यपवर्गे।

3.4.60 Tiryacyapavarge|

Untranslated yet.

३.४.६१ स्वाङ्गे तस्प्रत्यये कृभ्वोः।

3.4.61 Svāṅge taspratyaye kṛbhvoḥ|

Untranslated yet.

३.४.६२ नाधाऽर्थप्रत्यये च्व्यर्थे।

3.4.62 Nādhā'rthapratyaye cvyarthe|

Untranslated yet.

३.४.६३ तूष्णीमि भुवः।

3.4.63 Tūṣṇīmi bhuvaḥ|

Untranslated yet.

३.४.६४ अन्वच्यानुलोम्ये।

3.4.64 Anvacyānulomye|

Untranslated yet.

३.४.६५ शकधृषज्ञाग्लाघटरभलभक्रमसहार्हास्त्यर्थेषु तुमुन्।

3.4.65 Śakadhṛṣajñāglāghaṭarabhalabhakramasahārhāstyartheṣu tumun|

Untranslated yet.

३.४.६६ पर्याप्तिवचनेष्वलमर्थेषु।

3.4.66 Paryāptivacaneṣvalamartheṣu|

Untranslated yet.

३.४.६७ कर्तरि कृत्।

3.4.67 Kartari kṛt|

Untranslated yet.

३.४.६८ भव्यगेयप्रवचनीयोपस्थानीयजन्याप्लाव्यापात्या वा।

3.4.68 Bhavyageyapravacanīyopasthānīyajanyāplāvyāpātyā vā|

Untranslated yet.

३.४.६९ लः कर्मणि च भावे चाकर्मकेभ्यः.।

3.4.69 Laḥ karmaṇi ca bhāve cākarmakebhyaḥ.|

Untranslated yet.

३.४.७० तयोरेव कृत्यक्तखलर्थाः।

3.4.70 Tayoreva kṛtyaktakhalarthāḥ|

Untranslated yet.

३.४.७१ अदिकर्मणि क्तः कर्तरि च।

3.4.71 Adikarmaṇi ktaḥ kartari ca|

Untranslated yet.

३.४.७२ गत्यर्थाकर्मकश्लिषशीङ्स्थाऽऽसवसजनरुहजीर्यतिभ्यश्च।

3.4.72 Gatyarthākarmakaśliṣaśīṅsthā''savasajanaruhajīryatibhyaśca|

Untranslated yet.

३.४.७३ दाशगोघ्नौ सम्प्रदाने।

3.4.73 Dāśagoghnau sampradāne|

Untranslated yet.

३.४.७४ भीमादयोऽपादाने।

3.4.74 Bhīmādayo'pādāne|

Untranslated yet.

३.४.७५ ताभ्यामन्यत्रोणादयः।

3.4.75 Tābhyāmanyatroṇādayaḥ|

Untranslated yet.

३.४.७६ क्तोऽधिकरणे च ध्रौव्यगतिप्रत्यवसानार्थेभ्यः।

3.4.76 Kto'dhikaraṇe ca dhrauvyagatipratyavasānārthebhyaḥ|

Untranslated yet.

३.४.७७ लस्य।

3.4.77 Lasya|

Untranslated yet.

३.४.७८ तिप्तस्झिसिप्थस्थमिब्वस्मस्ताताञ्झथासाथान्ध्वमिड्वहिमहिङ्।

3.4.78 Tiptasjhisipthasthamibvasmastātāñjhathāsāthāndhvamiḍvahimahiṅ|

Untranslated yet.

३.४.७९ टित आत्मनेपदानां टेरे।

3.4.79 Ṭita ātmanepadānāṁ ṭere|

Untranslated yet.

३.४.८० थासस्से।

3.4.80 Thāsasse|

Untranslated yet.

३.४.८१ लिटस्तझयोरेशिरेच्।

3.4.81 Liṭastajhayoreśirec|

Untranslated yet.

३.४.८२ परस्मैपदानां णलतुसुस्थलथुसणल्वमाः।

3.4.82 Parasmaipadānāṁ ṇalatususthalathusaṇalvamāḥ|

Untranslated yet.

३.४.८३ विदो लटो वा।

3.4.83 Vido laṭo vā|

Untranslated yet.

३.४.८४ ब्रुवः पञ्चानामादित आहो ब्रुवः।

3.4.84 Bruvaḥ pañcānāmādita āho bruvaḥ|

Untranslated yet.

३.४.८५ लोटो लङ्वत्।

3.4.85 Loṭo laṅvat|

Untranslated yet.

३.४.८६ एरुः।

3.4.86 Eruḥ|

Untranslated yet.

३.४.८७ सेर्ह्यपिच्च।

3.4.87 Serhyapicca|

Untranslated yet.

३.४.८८ वा छन्दसि।

3.4.88 Vā chandasi|

Untranslated yet.

३.४.८९ मेर्निः।

3.4.89 Merniḥ|

Untranslated yet.

३.४.९० आमेतः।

3.4.90 Āmetaḥ|

Untranslated yet.

३.४.९१ सवाभ्यां वामौ।

3.4.91 Savābhyāṁ vāmau|

Untranslated yet.

३.४.९२ आडुत्तमस्य पिच्च।

3.4.92 Āḍuttamasya picca|

Untranslated yet.

३.४.९३ एत ऐ।

3.4.93 Eta ai|

Untranslated yet.

३.४.९४ लेटोऽडाटौ।

3.4.94 Leṭo'ḍāṭau|

Untranslated yet.

३.४.९५ आत ऐ।

3.4.95 Āta ai|

Untranslated yet.

३.४.९६ वैतोऽन्यत्र।

3.4.96 Vaito'nyatra|

Untranslated yet.

३.४.९७ इतश्च लोपः परस्मैपदेषु।

3.4.97 Itaśca lopaḥ parasmaipadeṣu|

Untranslated yet.

३.४.९८ स उत्तमस्य।

3.4.98 Sa uttamasya|

Untranslated yet.

३.४.९९ नित्यं ङितः।

3.4.99 Nityaṁ ṅitaḥ|

Untranslated yet.

३.४.१०० इतश्च।

3.4.100 Itaśca|

Untranslated yet.

३.४.१०१ तस्थस्थमिपां तान्तन्तामः।

3.4.101 Tasthasthamipāṁ tāntantāmaḥ|

Untranslated yet.

३.४.१०२ लिङस्सीयुट्।

3.4.102 Liṅassīyuṭ|

Untranslated yet.

३.४.१०३ यासुट् परस्मैपदेषूदात्तो ङिच्च।

3.4.103 Yāsuṭ parasmaipadeṣūdātto ṅicca|

Untranslated yet.

३.४.१०४ किदाशिषि।

3.4.104 Kidāśiṣi|

Untranslated yet.

३.४.१०५ झस्य रन्।

3.4.105 Jhasya ran|

Untranslated yet.

३.४.१०६ इटोऽत्।

3.4.106 Iṭo't|

Untranslated yet.

३.४.१०७ सुट् तिथोः।

3.4.107 Suṭ tithoḥ|

Untranslated yet.

३.४.१०८ झेर्जुस्।

3.4.108 Jherjus|

Untranslated yet.

३.४.१०९ सिजभ्यस्तविदिभ्यः च।

3.4.109 Sijabhyastavidibhyaḥ ca|

Untranslated yet.

३.४.११० आतः।

3.4.110 Ātaḥ|

Untranslated yet.

३.४.१११ लङः शाकटायनस्यैव।

3.4.111 Laṅaḥ śākaṭāyanasyaiva|

Untranslated yet.

३.४.११२ द्विषश्च।

3.4.112 Dviṣaśca|

Untranslated yet.

३.४.११३ तिङ्शित्सार्वधातुकम्।

3.4.113 Tiṅśitsārvadhātukam|

Untranslated yet.

३.४.११४ आर्द्धधातुकं शेषः।

3.4.114 Ārddhadhātukaṁ śeṣaḥ|

Untranslated yet.

३.४.११५ लिट् च।

3.4.115 Liṭ ca|

Untranslated yet.

३.४.११६ लिङाशिषि।

3.4.116 Liṅāśiṣi|

Untranslated yet.

३.४.११७ छन्दस्युभयथा।

3.4.117 Chandasyubhayathā|

Untranslated yet.

TRANSLATION IS IN PROGRESS WITH NO POLISHING YET

top

 Further Information

This document was conceived by Gabriel Pradīpaka, one of the two founders of this site, and spiritual guru conversant with Sanskrit language and Trika philosophy.

For further information about Sanskrit, Yoga and Indian Philosophy; or if you simply want to comment, ask a question or correct a mistake, feel free to contact us: This is our e-mail address.

Back to अध्याय २

Continue to read अध्याय ४